حسابداری مدیریت چیست؟

یکی از مهمترین چالش ­های سازمان­ های امروزی، چالش "تصمیم گیری درست" است. برای اتخاذ یک تصمیم درست باید "منطق تصمیم گیری درست" را شناخت. گزاره­ های زیر به ترتیب منطق یک تصمیم درست را نشان می دهد.

• "تصمیم درست" مستلزم "شناخت واقعیت" است.

• "شناخت واقعیت" مستلزم "رویکرد سیستمی" است.
• "رویکرد سیستمی" مستلزم "مدل سازی واقعیت" است.
• "مدل سازی واقعیت" یعنی "شناسایی اجزاء واقعیت" سپس "برقراری رابطه علّی و معلولی" بین اجزاء واقعیت است.

این منطق، تداعی کننده شعر مولانا در مثنوی است: قصه"فیل و کوران".

مدیران زمانی می­ توانند تصمیم درستی اتخاذ کنند که "فیل سازمان" خود را ببینند. تا زمانیکه مدیران مانند کوران هر کدام به یک جزء این فیل دست می­ زنند و آن را دیوار، درخت، ناودان، نیزه، باد بزن و طناب می­ بینند هر نوع تصمیمی اتخاذ کنند نادرست خواهد بود. این مهم با ایجاد یک "رویکرد سیستمی" و استفاده از "ابزارهای مدل سازی" امکان پذیر است.

بنابراین سازمان­ های امروزی لازم است از طریق ابزارهای مدل­ سازی و با رویکرد سیستمی، فیل سازمان خود را که همان "زنجیره تولید ارزش سازمان" است به درستی بشناسند تا بتوانند تصمیمات درستی اتخاذ کنند.

اینجاست که حسابداری مدیریت پا به عرصه می­ گذارد.  

حسابداری مدیریت عبارتست از مدل­ سازی داده­ های مالی و غیر مالی سازمان در یک رابطه علّی و معلولی برای تولید اطلاعات درست و به موقع برای اتخاذ تصمیمات استراتژیک.

مدل­ سازی (Modeling)

مهمترین مهارت یک حسابدار مدیریت، مهارت مدل­ سازی است. در حسابداری مدیریت برای نمایش فیل سازمان به مدیران از 3 ابزار مدل ­سازی استفاده می ­شود. انواع روش­ های مدل­ سازی در حسابداری مدیریت به قرار ذیل است:

مدل­ سازی توصیفی (Descriptive Modeling)

در این روش مدل ­سازی گذشته نگر، داده­ های مالی و غیرمالی تاریخی بر اساس روابط علّی و معلولی در کنار یکدیگر قرار می ­گیرند تا مدیران، فیل سازمان (وضع موجود با رویکرد سیستمی) را مشاهده کنند. از انواع ابزارهای مدل­ سازی توصیفی در حسابداری مدیریت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ABC
• TDABC
• RCA
• BSC
• Strategy maps

مدل­ سازی پیش بینانه (Predictive Modeling)

در این روش مدل­ سازی آینده نگر، از روش ­های مدل­ سازی توصیفی فوق الذکر برای تولید سناریوهای مختلف برای آینده استفاده می­ شود. به این ترتیب که داده ­های مالی و غیرمالی را برای دوره ­های زمانی آتی در سناریوهای مختلف پیش­ بینی می­ کنند و تاثیر آن را بر انواع تصمیمات سازمانی مورد ارزیابی قرار می­ دهند.

از انواع ابزارهای مدل ­سازی پیش بینانه در حسابداری مدیریت می ­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ABB
• DBB
• CLV
• Rolling forecasts
• Scenario planning
• Sensitivity analysis

مدل­ سازی تجویزی (Prescriptive Modeling)

در این روش مدل­ سازی آینده نگر، تلاش می ­شود تا از بین سناریوهایی که در مدل­ سازی پیش بینانه تولید می شود، سناریو بهینه شناسایی و به مدیریت برای اتخاذ تصمیمات لازم ارائه شود. برای این منظور از "الگوریتم های بهینه سازی" استفاده می­ شود.

کاربردهای حسابداری مدیریت

حسابداری مدیریت با تولید اطلاعات درست و به موقع به تصمیمات مدیریتی ذیل کمک می­ کند:

• قیمت گذاری محصولات، خدمات و پروژه ­ها 
• برون سپاری و درون سپاری فعالیت ­ها
• مدیریت هزینه 
• بودجه­ ریزی عملیاتی 
• تحلیل سودآوری هر محصول
• تحلیل سودآوری مشتریان و کانال­ های توزیع 
• مدیریت ظرفیت ­های بلااستفاده
• شناسایی فعالیت ­های بدون ارزش افزوده
• مدیریت ریسک
• ارزیابی عملکرد سازمانی
• دستیابی به اهداف و استراتژی ها