علیرضا صراف، مولف کتاب "گام به گام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد"

لایحه بودجه هر ساله پس از قریب به 5 ماه تلاش سازمان برنامه و بودجه کشور و دستگاه های اجرایی، تهیه و تنظیم می شود. اما تمام این تلاش ها در دو مقطع زمانی مهم دچار تغییرات اساسی و غیرمنتظره می شود.

اولین مقطع زمانی، شب آخری است که قرار است لایحه بودجه به مجلس تسلیم شود. این شب را "شب قدر" می نامند چراکه در واقع، مقدرات دستگاه های اجرایی در این شب مشخص و قطعی می گردد. 

مقطع زمانی بعدی، زمانی است که لایحه بودجه در مجلس بررسی و تصویب می شود. 

بودجه دولت ها در همه کشورها همواره در پارلمان و شوراهای شهر تصویب می شود که اعضاء آن را کسانی تشکیل می دهند که با وعده وعیدهای سیاسی رای آورده اند. بنابراین اگر در لایحه بودجه منافع سیاسی این افراد مراعات نشده باشد و برای وعد و وعیدهای آنان در حوزه انتخابی (هر چند حیف و میل منابع کشور و مغایر با بودجه ریزی عملیاتی باشد)، بودجه ای منظور نشده باشد و در نتیجه سرنوشت ایشان را در انتخابات آینده با مخاطره روبرو کند، بودجه عملیاتی را به سرعت "پیاده سازی" می کنند و خودشان روی آن سوار می شوند. 

نقش پارلمان در نظام بودجه ریزی عملیاتی به شدت متاثر از نظام سیاسی و قانون اساسی هر کشور است و نمی توان آن را به همه کشورها تعمیم داد. با این وجود، به طور کلی، می توان این موضوع را در دو سر یک طیف دید که در یک سوی آن پارلمان هایی هستند که تاثیر عمده و مستقیمی بر تغییر لایحه بودجه دولت دارند و در سوی دیگر طیف پارلمان هایی هستند که درعمل تاثیر کمی بر محتوای بودجه که توسط دولت تهیه می شود دارند. 

کنگره آمریکا مثالی واضح از پارلمان نوع اول است. علیرغم اینکه رییس جمهور، بودجه را به مجلس ارائه می کند، کنگره اختیارات زیادی در تغییر لایحه بودجه پیشنهادی رییس جمهور دارد. در مقابل آن، پارلمان انگلیس است که مثال خوبی از پارلمان های نوع دوم می باشد. در انگلستان نه تنها پارلمان معمولا توسط کابینه و از طریق نظام حزبی کنترل می شود بلکه هر گونه تغییراتی در بودجه دولت نشان از عدم اعتماد پارلمان به دولت است. 

اغلب کشورها بین دو سر این طیف قرار دارند و پارلمان ها کم و بیش اختیاراتی در مورد تغییرات بودجه دولت دارا می باشند. متاسفانه در کشور ما تعریف مشخصی از میزان دخل و تصرف مجلس در بودجه پیشنهادی دولت وجود ندارد و این موضوع همواره محل نزاع بوده است. 

بنابراین هر چند لایحه بودجه در دولت، بر اساس اصول "بودجه ریزی عملیاتی" تدوین شود، اما در مجلس بر اساس اصول "بودجه ریزی عملیاتی" تصویب نشود و پیوست 4 لایحه بودجه که "پیوست بودجه عملیاتی" است کنار گزارده شود، بودجه ریزی عملیاتی، عملیاتی  نخواهد شد.

برای مشاهده فیلم های آموزشی مرتبط با موضوع این نوشتار اینجا را کلیک کنید.

دوره بین المللی حسابداری مدیریت (CMA استرالیا)

علیرضا صراف - مشاهده رزومه

www.cmairan.com

17 آذر 1397