علیرضا صراف، مولف کتاب"گام به گام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد"
طبقه‌بندی وظیفه‌ای بودجه، نمایانگر حوزه‌های استراتژیک تخصیص منابع کشور است. به عبارت دیگر، گزارشگری و گزارشگیری اعتبارات دستگاه‌های اجرایی در قالب طبقه‌بندی وظیفه‌ای، نشاندهنده این است که چه میزان از اعتبارات هر یک از دستگاه‌های اجرایی در راستای کدامیک از وظایف و حوزه‌های راهبردی کشور صرف شده است (عملکرد) و یا قرار است صرف شود (بودجه). این طبقه‌بندی غالباً منطبق با اهداف بخشی مندرج در قانون برنامه توسعه کشور تنظیم می‌گردد تا بیانگر چگونگی تخصیص منابع در راستای تحقق اهداف راهبردی کشور نیز باشد.
بدین منظور، سازمان ملل در سال 1980 در قالب استاندارد COFOG و به تبع آن صندوق بین المللی پول در سال 1986 در قالب استاندارد GFS، با توجه به اولویت‌های راهبردی مشترک بین همه کشورها در آن دوران و نیز به منظور امکان مقایسه بین کشورها در میزان تخصیص منابع به حوزه‌های راهبردی خود، طبقه‌بندی وظیفه‌ای مشخصی را به کشورها پیشنهاد دادند. این طبقه‌بندی شامل 4 امور، 14 زیر امور، 61 فصل و 127 زیر فصل بود[1]. البته کشورها در تبعیت از این طبقه‌بندی در داخل کشور خود الزامی نداشتند اما برای گزارشگری مالی به سازمان‌های بین المللی فوق باید قالب مذکور را رعایت می‌کردند.
در همان دوران، کشور ما نیز طبقه‌بندی وظیفه‌ای بودجه خود را به صورت دو سطحی در قالب 4 امور و 21 فصل به قرار زیر تدوین نمود و تا قانون بودجه سال 1394 کل کشور، اعتبارات دستگاه‌های اجرایی و در نهایت بودجه تلفیقی کل کشور را در قالب جدول شماره 6 ماده واحده قانون بودجه، تهیه و تنظیم می‌نمود.
امور اجتماعي و فرهنگي
- فصل رفاه و تامين اجتماعي
- فصل تربيت بدني
- فصل آموزش
- فصل بهداشت و سلامت
- فصل فرهنگ و هنر، رسانه هاي جمعي و گردشگري
امور اقتصادي
- فصل منابع آب
- فصل حمل و نقل
- فصل مسكن و عمران شهري، روستايي و عشايري
- فصل محيط زيست
- فصل انرژي
- فصل ارتباطات و فناوري اطلاعات
- فصل كشاورزي و منابع طبيعي
- فصل صنعت و معدن
- فصل بازرگاني و تعاون
امور عمومي
- فصل خدمات مالي، فني، مديريت و برنامه‌ريزي
- فصل قانونگذاري
- فصل امور قضائي
- فصل توسعه علوم و فناوري
- فصل اداره امور عمومي
امور دفاعي و امنيتي
- فصل دفاع
- فصل نظم و امنيت عمومي
در سال 1999، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و در سال 2001 تا 2014، صندوق بین‌المللی پول، با توجه به تغییر اولویت‌های بین‌المللی در حوزه‌های راهبردی تخصیص منابع و نیز با هدف گزارشگری دقیق‌تر، طبقه‌بندی وظیفه‌ای سازمان ملل (COFOG) را به 10 امور، 67 فصل و 57 زیرفصل تغییر دادند[2].
در طبقه‌بندی پیشنهادی سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و صندوق بین‌المللی پول، از طبقه‌بندی ISIC بخش صنعت الگوبرداری شد. همچنین برای شناسایی امور و فصول از طبقه‌بندی‌های بین‌المللی بخشی زیر نیز الهام گرفته شد:
- طبقه‌بندی CEPA برای تعیین فصول ذیل امور حفاظت محیط زیست
- طبقه‌بندی SHA برای تعیین فصول ذیل امور سلامت
- طبقه‌بندی ISCED برای تعیین فصول ذیل امور آموزش
- طبقه‌بندی ESSPROS برای تعیین فصول ذیل امور اجتماعی
در کشور ما نیز از بودجه سال 1395 کل کشور، طبقه‌بندی وظیفه‌ای کشور مطابق استاندارد فوق بومی‌سازی شد و به 10 امور و 50 فصل (بدون زیرفصل) به قرار زیر تغییر یافت[3].
امور اقتصادی
- فصل انرژی
- فصل ارتباطات و فناوری اطلاعات
- فصل حمل و نقل
- فصل صنعت ومعدن
- فصل بازرگانی
- فصل کشاورزی ومنابع طبیعی
- فصل منابع آب
- فصل روابط کار
- فصل تعاون
- فصل تحقیق وتوسعه دراموراقتصادی
امور آموزش و پژوهش
- فصل آموزش و پرورش عمومی
- فصل آموزش فنی و حرفه‌ای ومهارت آموزی
- فصل آموزش عالی
- فصل پژوهشهای پایه
- فصل پژوهشهای توسعه ای
- فصل تحقیق وتوسعه در امور آموزش و پژوهش
امور رفاه اجتماعی
- فصل امداد و نجات
- فصل بیمه‌های اجتماعی
- فصل حمایتی
- فصل توانبخشی
- فصل تحقیق و توسعه در امور رفاه اجتماعی
امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری
- فصل دین و مذهب
- فصل ورزش و تفریحات
- فصل فرهنگ و هنر
- فصل میراث فرهنگی
- فصل رسانه
- فصل گردشگری
- فصل صنایع دستی
- فصل تحقیق و توسعه در امور فرهنگ، تربیت بدنی وگردشگری
امور محیط زیست
- فصل مدیریت پسماند
- فصل مدیریت پسآب‌های شهری، روستایی و صنعتی
- فصل کاهش آلودگی
- فصل حفاظت از گونه‌های زیستی
- فصل تحقیق و توسعه در امور محیط زیست
امور مسکن، عمران شهری و روستایی
- فصل مسکن
- فصل توسعه و خدمات شهری، روستایی و عشایری
- فصل آب و فاضلاب
- فصل تحقیق و توسعه در امور مسکن، عمران شهری و روستایی
امور خدمات عمومی
- فصل قانونگذاری
- فصل اداره امور عمومي
- فصل خدمات مالی و مالیاتی
- فصل تحقیق و توسعه در امور خدمات عمومی
امور دفاعی و امنیتی
- فصل دفاع
- فصل حفظ نظم و امنیت عمومی
- فصل تحقیق و توسعه در امور دفاعی و امنیتی
امور سلامت
- فصل بهداشت
- فصل درمان
- فصل تحقیق و توسعه در امور سلامت
امور قضایی
- فصل اداره امور قضایی
- فصل تحقیق و توسعه در امور قضایی
در شکل زیر بخشی از طبقه‌بندی وظیفه‌ای بودجه را در قالب جدول شماره 6 ماده واحده و جداول کلان قانون بودجه سال 1398 مشاهده می‌کنید.
با نگاهی اجمالی به طبقه‌بندی امور و فصول قدیم و جدید، به این نکته قابل توجه پی خواهیم برد که برخی از "فصول" در طبقه‌بندی قدیم، تبدیل به "امور" در طبقه‌بندی جدید شده‌اند. که این امر بیانگر اهمیت ویژه این امور در دوره کنونی است که در گذشته در این حد از اهمیت قرار نداشتند. برای مثال کلیه فصول ذیل امور اجتماعی و فرهنگی در طبقه‌بندی قدیم، تبدیل به امور، در طبقه‌بندی جدید شده‌اند. همچنین فصل مسکن و فصل محیط زیست که در طبقه‌بندی قدیم ذیل امور اقتصادی قرار داشتند، در طبقه‌بندی جدید به امور تبدیل شده‌اند و نیز فصل امور قضایی ذیل امور عمومی، در طبقه‌بندی جدید به امور بدل گشته است.
نکته قابل توجه دیگر اینکه، قانون برنامه توسعه کشور می‌بایست منطبق با طبقه‌بندی وظیفه‌ای تهیه و تنظیم گردد تا امکان رصد میزان تخصیص منابع در راستای تحقق اهداف بخشی کشور در هر امور و فصل فراهم آید و بدین ترتیب ارتباط بین بودجه سالانه و برنامه پنجساله توسعه کشور برقرار گردد. متاسفانه در کشور ما با وجود تغییر طبقه‌بندی وظیفه‌ای بودجه در سال 1394 و تهیه برنامه ششم توسعه در همان سال، قانون برنامه ششم توسعه بدون توجه به این طبقه‌بندی تدوین شد. برای مثال به جای طبقه‌بندی اهداف توسعه بخشی کشور در قالب امور دهگانه و فصول ذیربط مذکور در طبقه‌بندی وظیفه‌ای جدید، از طبقه‌بندی دیگری در قالب امور پنجگانه شامل امور تولیدی، امور زیربنایی، امور اجتماعی، امور فرهنگی، علمی و فناوری و امور عمومی، دفاعی و قضایی استفاده شد. در چنین شرایطی امکان رصد و ارزیابی میزان تخصیص منابع در راستای تحقق اهداف توسعه کشور در هر سال امکان‌پذیر نیست و بدین ترتیب ارتباط بودجه با برنامه منقطع می‌گردد.
برای مشاهده فیلم های آموزشی مرتبط با موضوع این نوشتار اینجا را کلیک کنید.
دوره بین المللی حسابداری مدیریت (CMA استرالیا)
[1] - COFOG UN 1980 & GFS 1986: 4 functions & 14 Major groups & 61 Groups & 127 Subgroups
[2] - COFOG OECD 1999: 10 Division & 67 Groups & 57Classes , GFS 2001 & GFS 2014: 10 Division & 67 Groups & 57 Classes
[3] - در سال 1394، مولف به عنوان عضو شورای راهبری بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد سازمان برنامه و بودجه کشور، پیشنهاد تغییر طبقه‌بندی وظیفه‌ای بودجه را مطابق استاندارد GFS 2014 به این شورا ارائه نمود که پس از تصویب، برای تایید نهایی به ستاد بودجه با ریاست جناب آقای دکتر نوبخت ریاست وقت سازمان، ارجاع شد که پس از تشریح و ارائه پیشنهاد توسط مولف در ستاد بودجه، این پیشنهاد به تصویب رسید و طبقه‌بندی وظیفه‌ای بودجه برای لایحه بودجه سال 1395 کل کشور به 10 امور و 50 فصل تغییر یافت. البته لازم به ذکر است پیشنهاد مولف رعایت کامل طبقه‌بندی سه سطحی GFS (امور، فصل و زیر فصل) بود که اضافه کردن سطح سوم (زیرفصل) در ستاد بودجه به تصویب نرسید و همین امر منجر به بروز مشکلاتی در طبقه‌بندی برنامه ای بودجه شد که در بخش طبقه‌بندی برنامه‌ای بودجه، به آن اشاره خواهد شد.
دیدگاه خود را بنویسید